Jamson
Pathian hatkhum a piak Laisiangthou pen gil mahmah ahihman in ahihna bangtak a theihtel leh zuih ahihtheihna diing in giiltak mah a suut kisam hi.
Theisiam diing a suut ahihlouh chiang in Pathian hatkhum a piak Laisiangthou pen VAKAWLKAP ham batsak theihmawk hi. Tua ahihman in Laisiangthou kisinsakna innte ah HERMENEUTICS kichi sinlai ana om tangpi hi. Hiai HERMENUEUTICS kichi tuh hilhchetna paidan tangpi zilna (Principle of interpretation) hiam hilchetna toh kisai telsuina (Study of Science of interpretation) a chihtheih hi.
HERMENEUTICS thumal tuh Greek pau ‘HERMES’ apan a lakkhiak ahi a, Greek-te Pathian minkhat ahi. Greek-te khanglui tangthu (mythology) dan in bangkim pathian dan a ngaih ahi. Etsakna diing in Ni, Kha, Mei, Sing leh a dangdang. Ahitak in HERMES tuh Greek pathiante thupawtu (messenger of Greek gods) ahi. Thukhunthak ah HERMES chih thumal kizatna khat tuh nasepte 14:12 a Paul tuh thugenpipen ahihziak in HERMES chih in a om hi. Aman tuh Khris Tanchin Hoih ahi bangbang in sulamdang hetlou in a gen hi.
HERMENEUTICS thiltup pipen tuh Laisiangthou in a thugelh kawksak a tup hiam a khiatna diktak suikhiak ahi. Liasiangthou a thu kigelh peuhmah mihingte’n ngaihdan piakmawk diing hilou hi. A geltu in a genop/kawksak atup omsavek ahi. Himahleh mihingte’n amau ngaihdan a kawksak tuamchiat a neihtheih ziak un ngaihdan tuamtuam tampi om in Khristian kichite lak ah kituahlouhna, ngaihdan tuamtuam tampi a omta hi.
Ami leh amunzil a Laisiangthou thute kawk tuamtuam nei dia gelh ahikei a, ngaihdan paitang khat nei a gelh ahihziak in huai a paitangpen zil a zonkhiak a poimoh hi. Huaiziak in HERMENEUTICS in a thiltup pipen ahihleh Laisiangthou a thute a geltu in a gennop leh khiatna diktak muhkhiak ahi. Hiai toh kisai in etsakna khenkhat i la diing.
Ngaihdan tangpi toh Matthai 24na sim ahihchiang in tampite’n tuh Jesu hongpai nawnna diing a kawksak uhi. Himahleh a gelhtu deihdan nouneltak a I suut chiang in Temple siatna toh kisai, hun paisa genna ahihdan a theihtheih hi.
Tuabang deuh in 1 Thesalonikate 5:17 ah “Tawplou in thum un” chih i mu hi. Hiai tuh a kizom ziahziah a sun leh zaan thum diing chihna ahikei hi. Huchi mahbang in 2 Timothi 3:16-17 I sim leh Laisiangthou peuhmah thuhilhna diing bang, taihilhna diing bang bawlhoihna diing bang, diktatna lam a kichiilna diing bang in a phatuam achi hi.
Hiai a agen khak tengteng toh Bible tang teng bulhvek a kituahsak teitei tup diing chihna hizawlou in, a kituahpih khakna toh zatsiam poimoh hi. Hiai toh kisai in Genesis 1:1 a thu “A tung in Pathian in lei leh vaan a siam” chih bulhdek in – kitaihilhna diing hiam kibawlhoihna diing hiam in hiai Bible tang zatsawm lehang ahitheikei hi. Himahleh hiai Bible tang tuh thuhilhna diing in a phatuam mahmah hi. Lei leh vaan siamtu leh thil tengteng siamtu Pathian ahihdan thei masalou in Pathian thei nailoute’n Pathan muang in Pathian thu a zui theikei diing uhi.
Laisiangthou theitel dia suut a poimohna ziak nih i taklang diing –
Pathian thutak tuh diktak leh ahi bangtak a zang a i khendik theihna diing in theitel diing a Laisiangthou suut a kiphamoh hi. Huchibang a theitel diing a I suut in tuh I zumkei diing a, Pathian pomtaak nasemtu I hithei pan diing hi. “Nasemtu zumna diing neilou, thutak thu diktak a zang (divide -nkjv), Pathan pomtak hi diing a nangmah kipe diing in theihtawp suah in kizil in” (2 Timothi 2:15).
Laisiangthou thu ahidiing bangtak a zil khaklouhna in tuh mite lam chituamtuam ah apithei hi –
Kituakloupi a zat (Improperly Handle)
Laisiangthou peumah kituaktak a paikhawmvek leh kikalhlou ahi a hiaite bulhtuahvek a akituahna zonkhiak ahihkei leh kituakloupi a zattheih ahi. Huchibang a kituakloupi a I zatkhak in tuh hon subuaiphet in laklohtak in hon koih in hon hamhaih sakthei hi.
Dikloutak a zat (Wrongly Handle)
Laisiangthou tuh THUTAK himahleh dikloutak a I zatkhak in tuh hon subuai in a zangtu tuh taangtawn gawtna meidiil ah hon pilut diing hi (cf. 2Peter 3:16).
Kituaktak a zat (Accuraterly Handle)
Thutak tuh ahihna toh kituak a ahidiing bangtak a kituaktak a zat ahih chiang in a zangtu tuh a zahlakkei dia, Pathian theih leh pomtak a om in taangtawn hinna ah hon pilut diing hi.
Laisiangthou thu I theihdan a kibat theihna diing in theitel diing a suut a kiphamoh nawn hi.
Laisiangthou tuh Pathian hatkhum a piak ahi a (2Timothi 3:16) gingtute tuh theidan, zuihdan kibang a I omvek diing tuh Pathian deihdan ahi.
Theihdan/pomdan/gindan kibatlouh ziak in kovel ah saptuam pawl tuamtuam tamtak ana piangta hi. Huaiziak in Laisiangthou takngial leng miteng in a theih dia piak himahleh pawl khenkhat ngial in michih in Laisiangthou neivek henla simvek le uh theisiamlou diing ahihman un chi in minautang neih diing deihlou in saptuam heutute kia in aneih diing uh ahi a chihial uhi. Minautang in Bible nei in zang chiatta leng a thu theisiamlou in hon zangkhial le uh hiai in meidiil tun diing ahihman in amau a dia hoilou diing ah chi ngaihdan nei uhi.
“Huan nang thupina non piak ken amau kapeta hi. Amau pumkhat ahihtheihna diing un, ei pumkhat ihih mahbang in” (Johan 17:22). Hiai a I Toupa Jesu’n amah leh Pathian in hihna tuam nei mahle uh ngaihtuahna leh thil bangkim a pumkhat ahihmah bang ua a nungzuite leng pumkhat ahih uh a deihdan agen hi. Theihdan kibanglou in pumkhat ahih theihkei a, gindan, zuihdan leh hihna kibattheihna diing in Laisiangthou sin a theihna neih chiat poimoh hi. Huaiziak in gingtute tengteng tuh ngaihdan, gindan, zuihdan kibang a pumkhat ahihtheihna diing in Laisiangthou in a gente theitel dia suutna a poimoh petmah hi.