By Chingngaihlun Gwite –
Tuni in nupa kal a buaina omthei tampi lak ah bangzah hiam gen lehang phatuamna a omkhak leh chih lametna lianpi toh hiai ka hon gelh hi. Experience ka haupen, ka thei tungtuan pen leh chit ziak, siampen ziak hituanlou in. Nupa/zi leh pasal I chih chiang in kideihlou a kiteng a omthei. Ahihkei leh a tamzo ki-it, ki-ngai a kiteng, pasal/zi neih kul /loutheilou ahi chia kinei i hi uhi. Kiten ma in hoihna siamna lam phetlou in kiteng leng nuamlaw gige diing bang kisa. Kiten ma in thusia-lasia kigenlou phetlou in ngaihtuah a kinei phabanlou hi. Huaiziak ahi ngei diing sapte’n kiheel khah courtship a chih uh.
Ahi, i hong kiteng a nupa i hong hita, innkuan i hon suangta. Nidang dan a kituak helhel in omthei leng inn sung nuam in khovel nuam lotel diing, kituaklou a kisel gige ka chihna hilou in. Himahleh a taktak in huchi bang ana hikei a, a ziak ahihleh mihingte kuamah a perfect i chi diam ah hoih bukim lou, khovel bukimlou ahihman in. Huchi bang kal ah mimal zi leh pasal tel in kibukimlou ngen, chitzoh louhna kinei chiat. Chitna lam kinei chiat i chizaw diam ah.
Kamsiam zoulou deuh bang, kamsiam zou deuh bang ki om. Hehbaih deuh bang, ana zaidam deuh bang leng ki-om zel, lungsim piching zoulou deuh bang, lungsim piching deuh bang le om zel. A fel zoulou deuh, ze-awl deuh i chi diam ah, a fel zoudeuh bang le om. Huchibang khovel ahihna ah zi leh pasal kaal ah buaina (problem) om loutheilou/ om ngei diing chih theihsa ahi. Huaiziak in bang chi bang buaina tuakta leng, bang chi’n pan kala dia chi a kimanna a om ngai kasa.
Buaina, haksatna point tampi gen ka sawmkei a, point li lel khong i taklang diing.
1. Kituahlouhna (disagreement)
2. Kimuanlouhna (untrustworthiness)
3. Mahni Angmasialna (selfishness)
4. Kihou tawpsanna (communication gap)
Kituahlouhna (Disagreement) : Hiai pen nih in a gentheih a, thilhoih lam a kituah a poikei phetlou in a hoih lua himahleh thilhoih lou lam a nupa zi leh pasal kituahna a poi petmah.
A hoihlou lam a kituahna: Etsakna 1 – Anania leh Saphirate nupa in nungzuite kiang a zuaugen diing a a kituah ziak un sihna a tuak uhi. Etsakna khanamsau@gmail.com Khanamsau
2 – Adam le Evi in singgah neklouh diing ne dia a kituah ziak un sihna leh manna leitung ah a hong om hi.
Ahoih lam a kituahna: Abraham leh a zi Sarah kituak mahmah nupa a chiamteh ahi uh, huaiziak in vualzawlna a tang ua, tek-nung vuai-nung in tapa deihthoh huaitak Pathian in a pia hi.A pasal in a zi a it a, a zi in a pasal a zahtak in thu a mang hi.
Kimuanlouhna: Nupa ki muanlouh theih mawk ahi a, kimuantuah leh I relationship I chi diam ah a hoih dia, ki muanna a om louh/ bei chiang in I kikaal/nupa kikaal a se diing, ki ven kaankaan omlou. Kimuanna susethei khenkhat-te – 1. Sum zat ah 2. Kampau ah 3. Gamtat khohei ah.
Mahni angmasialna (Selfishness) : A theizawdeuhte’n a gen leh itna chi bangzah hiam in a khentheih a huaite lak a khat, itna opposite meaning selfishness ahi. Itna in midangte awlmohna a honpia a, selfish na in midangte ngaihsaklouh. Pathian in khovel a iit mahmah a a tapa tang neihsun a pia chih Bible ah i mu. Toupa Jesu’n hon it man in kros ah gimthuak in a hong sita. Eite hon it ziak in ahi. Nupa/zi leh pasal kaal ah leng huchi bang mah ahi. Khat a selfish leh kizopna a sethei, a seta leng om, om touzel diing ahihman in pilvan a kisam ahi.
Kihou Tawpsan: Mihingte a bukim (perfect) omlou chih I genta ua, zi leh pasal kaal a omthei khat non bel ‘kinuak’ kihou nuamlouhna ahi. Buaina leh haksatna a neu a lian awl leh dam a genveng theihlouh omlou hinapi in hun tamzaw ah kihou nuamlou in kinuak theih mawk ahi. Nuak i chihchiang in heh toh kibang in ka koih, kihou noplouh chiang a bel kinuak himai. Chiindan hoihloupi khat ahi a, kamkhat kamnih in kinuak thei a, kam khat kam nih mah in kilungkim thei hi. Huai ban ah ‘nuak den’ ‘hehden’ chih omthei ahikei. Bible in “na hehna uh ni in tumpihkei hen” ana chi hi.
Huaiziak in buaina/kitheihsiamlouhna khat a om leh ahithei tan in gen fel pahpah le damna ahi. Hiaite tengteng ban ah zi leh pasal kaal hoihna diing in Bible in numeite mohpuakna Ephesate 5:22-24; Kolosate 3:18nate ah hoihtak in ana gen hi. Hiai a zi in a pasal tung a a mohpuakna kigente zi in a zuihsiam ngeingei in tuh a tung a I gen nupa kaal a buaina omthei tengteng a suk vaiveng theih hi.