By L. James Guite –
Saptuam Thununna kichi Lai Siangthou thutun sung a thupi poimoh mahmah khat ahi. Thupi poimohlua hinapi in hun tampi ah, nakpitak a theihkhelh a om sek thupi khat leng ahi. Tampite’n “huatna nnasep” bang a ngaihsun in hiai Saptuam Thununna pen lauhthawngna leh huphulhna mit toh enkha nak uhi. Himahleh hiai thupi pen a lehlamtak ah “itna nnasep” ahihdan I Lai Siangthou in chiangtak in hon hilh hi.
“Ka ta, Toupa’ sawina ngaineu kenla, a taihilh a na om in leng lungke tuanke’n. Toupa’n a itte a sawi nak a, ta a kipahpih tuh a vaw nak hi” (Hebrute 12:5-6).
Saptuam sung a thu poimoh penpente lak a khat leh a om gige diing a Lai Siangthou in ana gen tuh itna ahi (1 Korinthte 13). Huai itna nnasepte lak a khat “Saptuam Thununna” kichi saulou in genkhawm lehang uthuai isa hi.
I. THUNUNNA BANG AHIA? (What is Discipline?):
“Thununna” kichi thumal pen Hebru pau ah “MOOSAWR” kichi a, Strong in hilhchetna hichibang in ana pia hi, “Salhna, bawldikna, vauhilhna, thuhilhna, khaamna, thununna, sinsakna, taina” (Strong 4148).
Webster Dictionary in hichibang in hilhchetna na pia hi. “Nungzui mi khat a kituahpih bang a etkolna, siamzilna (education), kizilsakna (training), daan a kitahlutna, thumang tak a omdan, leh a kituahpih bang a gawtna”.
Huaiziak in “Thununna” I chih pen tomkim a hilhchet diing hileh, “Daan omsa zui diing leh thuman’ diing a kithununna, kisinsakna, kizilsiamna leh huai daan palsat a lauhuaina kivauhilhna leh huai daan palsat mite a kituahpih bang a taihilhna, bawldikna leh gawtna piak” chihna ahi.
Saptuam Thununna I chih chiang in saptuam sung a hiang chihte’n i zuih diing ua Sawltakpite’ sinsakna piak a omte bangbang kisinsakna leh huai dungzui a kikepbitna genna ahi.
II. SAPTUAM THUNUNNA KHENPI NIHTE (The Two Types of Church Discipline):
A tung a hilhchetna i muhte a kipan in Saptuam Thununna bel chi nih in a khen theih hi:
Hilhthoh a Thununna leh
Bawldikthoh a Thununna.
A) HILHTHOH A THUNUNNA (Instructive Discipline):
Pawlpi khatpeuh a kiphuhkhiak chiang in huai pawlpi sung a memberte’n a zuih diing uh daan leh dun kibawl teitei sek hi. Huchibang deuh in Toupa’ saptuam ngei leng, it mahmah a, A sisan mantam tak a leitupa Jesu Khris in (Nasepte 20:28) saptuam mite’ zuih diing in “A sisan in thukhun” (Hebrute 10:29) ana bawlkheta hi. Huai tuh Thukhun Thak i chih ahi a “Sawltakpite’ sinsakna” (Nasepte 2:42) chih in leng ana om hi.
Hiai Sawltakpite’ sinsakna zui diing a, leh huai thuginpi lenkip gige diing a kithuhilhna, kizilsakna leh kitaihilhna tengteng hiai “Hilhthoh a thununna” kichi in tunkhawm vek hi. Mahni innkuan chiat toh tehkak lehang, nu-le-pate’n tate a hoihna diing un thuman didan bang, laisim didan, mahni sang a lianzawte leh heutute zahtak diing dan chih leh a dangdangte a jing-a-zan in I hilh ngiatngiat sek uhi. Hilhna/sinsakna pe masalou pi in kuama’n chiang toh a tate a zeppah ngeikei uhi. Zepna ahihkeileh sawina tan a tunma a kithuhilhna leh kisinsiam sakna tengteng tunkhawmtu bel hiai “Hilhthoh a thununna” i chih ahi.
Upate leh Thugentute’ Mohpuakna:
Innkuan bing ah thununna etkolna pen nu-le-pate khut a ngak ahih bang in saptuam sung ah leng saptuam makaite, Upate leh Thugentute mohpuakna a lian mahmah hi. Sawltakpi Paul in Ephesa khua a saptuam upate’ kiang ah hichibang in ana gen hi:
“Pasian in saptuamte, Amah sisan a A leite vak diing in noumau leh na heute uh tengteng tung ah pilvang un. Kha Siangthou in noute a tung uah heutu diing in a hon bawl hi” (Nasepte 20:28).
Sawltakpi Peter in leng huai bang mah in Upate kiang ah thupiak ana pia hi:
“Na lak ua Pasian’ belam omte kem un, hih diing ahihziak hilou in Pasian’ thu bang a utkawm zaw in. Punna thanghuai deih ziak leng hilou in lungsim a deih taktak zaw in. Na tante uh tung ah kilalsak tuanlou in pawlte zuih diing a kibawlzaw in kem un” (1 Peter 54:2-3).
Hiai a “Kem”, “ching”, “vak” chih thumalte pen Toupa thupiakte leh thusinsaknate toh kituak a thuhilhna leh etkolna a genna ahi.
Sawltakpi Paul mah in Preacherte/Evangelist-te’ nnasep diing poimoh mahmah khat hichibang in ana gen hi.
“Thu tuh gen in, a hun ah bang, a hunlou ah bang leng pang zel in. Thuakzou tak a thuhilh kawm in a siamlouhdan uh theisak inla, taihilh inla, hasuan in” (2 Timothy 4:2).
Thukhun Thak thuginpite leh sinsaknate, saptuam mipite kiang a hilhna, theihsakna leh piakkhiakna bel thununna bulpi ahi a saptuam makaite leh Thugentute mohpuakna ahi. Saptuamte’ biakkhawmna hun a thupi tuamtuam zang a kisinsakna leh thuhilhna i neihte uh, Bible Class tungtawn a i kisinsaknate uh, Workshop, Seminar, Bible camp, Gospel Meeting leh programme tuamtuamte’ tungtawn a ginom diing leh ginna a dingkip dia i kisinsaknate tengteng uh “Hilhthoh a thununna” ahi a, Saptuam thununna bulpi ahi.
Khenkhat in gintuamna bang hong om a, Saptuam in kithuahpih louhna thupuan bang a hon bawl chiang un, “Thuhilhna om masa loupi a thutanna bawlpah” chi in makaite bang i mohsa nuam pahpah khasek hi. Thugentute leh makaite’n ginom diing, gintuamna nei mite toh kithuahlou diing, khristian ginna kembit diing, chi a pulpit tumkham phialphial a, kampaat zen a leh zaknin huai khop a ana gengente uh i ngaihkhiaklouh chiang in “Kithuahpih louhna” dinmun hong tung pan hizaw hi.
Mipite’ Mohpuakna:
Hilhthoh a thununna toh kisai in mipite’n leng mohpuakna lianpi i nei hi. Nu-le-pate’n i tate chiat uh a jing-a-zan a thuhilhna i piakte uh a mawkna a beisak mailou a, i thuhilhna bangbang a hon zuih diing uh tuh naupangte’ mohpuakna ahi. Huaimah bang in mipite’ mohpuakna tuh saptuam makaite’ thumanna leh a lak ua kitahlutna ahi. “Na tung ua vaihawmtute leh Pasian thu nou hon hilhtute theigige unla, a omdan uh enzui kawm in a ginna uh zui/ching un. Nou hon heutute thu mang unla, a thuthu in om un. A nnasepte uh tanchin gen nawn ngei diing a na khate uh ching a hon veng ahi uh. Kipaktak in, lungkham kawm hilou in semsak un. Huchilou in zaw nou a diing in khawk a hizaw diing hi” (Hebrute 13:7 & 17).
Mipite’n saptuam makaite leh thugentute i thuman a i zuih gige theihna diing un amaute “makaitu” ahihna uh i pom (recognize) a, a lak ua i kiphahniam gige uh kuul hi, “Himahleh unaute aw, na lak ua semgim leh Toupa a na heutu ua omte leh nou hon thuhilhtute thei (recognize) diing in ka hon ngen ahi. A nnasep ziak ua itna a ngaithupi mahmah diing in kituak in om un” (1 Thessalonikate 5:12-13).
Makaitu ahihna uh pom a, a thu uh man diing tuh mipite’ mohpuakna lianpen ahi. Huaiziak in saptuam ah michihte’n – makaitu hi’n mipite hitaleh, saptuam thununna kepbitna di’n mohpuakna i nei chiat uhi. Lai Siangthou thutak kisinsak gige diing leh huai sinsakna chidam pen zui leh lenkip a om gigena tuh “Hilhthoh a thununna” in a tunkhawm saptuam thununna ahi.
B) BAWLDIKTHOH A THUNUNNA (Corrective Discipline):
Hilhthoh a thununna pen limsak a omlou a unaute lak a tupmawng a Thukhun Thak daan palsatna a hong om chiang in “Bawldik thoh a thununna” in hon zuipan hi. Hiai bawldikthoh a thununna kembit gige tualsung saptuam khatpeuh a bubit in, a sekdou gige hi. Himahleh hichibang thununna nelhsiah a omna tualsung saptuam bel a dengdel a, lepchiahte leh daan palsat mite’ kilawikhawmna mun a hinak hi. Huaiziak in hiai “bawldikthoh a thununna”, ahihkeileh “kithuahpihlouhna” (disfellowship) nnasep pen saptuam in a ngaih poimoh gige a, tupmawng a takhial teitei unaupa/unaunu tung a a sepsuah ngeingei diing ahi.
1) Bangjiak a Bawldikthoh a Thununna Poimoh a Hia? (Why is Corrective Discipline Important?)
(i) Toupa’n, saptuam siangthou a deih ziak in (2 Korinte. 11:2-3; Ephesate 5:25-27)
(ii) A khialkha unau pen a hong kisik nawn theihna diing in
“Huan kuapeuh in hiai ka laikhak ua ka thu uh a zuihkei leh, huai mi tuh na kithuahpih hetlouhna diing un chiamteh un, a zum theihna diing in” (2 Thessalonikate 3:14).
(iii) A zum theih leh a hong kisik nawn ngei diing hi
“Mi huchibang zaw a kha Toupa’ ni chia hotdam a a-om theihna diing in a sa tuh hihmang diing in setan kiang ah pe lehang ka chi ahi” (1 Korinte 5:5)
(iv) Saptuam, hotdam a a-om theihna diing in
“Na kisaktheihna uh hoihlou hi. Silngou tawmchik in tanghou beu a pum in a zelsuak nak chih na theikei ua hia? Silngou panglou na hih mah bang un tanghou beu thak na hong hih theihna diing un silngou luipen paisiang un” (1 Korinte 5:6-7).
Korinth saptuam a mi khat a pa ji kitenpih toh kisai a genna ah mi khat in tanghou beu pumpi, ahihkeileh saptuam pumpi ninsak thei ahihdan leh huaiziak a “silngou luipen paisiang” di’n ana thuhilh hi.
Bawldikthoh a Thununna pen Teelthoh Theih Thil ahi Diam? (Is Corrective Discipline Optional?)
“Huan unaute aw, ka lak ua kipan a thugousiah a muh bang ua omlou a, daanlou bang a om unau tengteng’ lak a kihemkhe diing in i Toupa Jesu min in THU KA HON PIA UHI” (2 Thess. 3:6; Hiai Bible tangte leng sim in – 1 Korinte5:13; 2 Thessalonikate 3:14; Romete 16:17).
Sawltakpi Paul in Toupa Jesu Khris thuneihna liauliau suang kawm a saptuamte’ zuihdia a Thupiak (Command) ahi a, deihtelna zattheih (huai bel ut leh zuih theih utkei lelah nelhsiah theih) di’n zalenna hon koihsak lou hi. Huaiziak in lupen a Khris nei utte a di’n hiai thupiak pen zuih ngeingei poimoh thupiak ahi.
Bawldikthoh a Thununna Kuate’ Tung a Zang Diing? (To Whom Do We Apply Corrective Discipline?)
“Kuamah mi diktat himhim a omkei” (Job 25:4; Romete 3:10). “Khelhna ka neikei I chih leh Pasian zuauthei in i bawl a, A thu leng eimah ah a omkei” (1 Johan 1:10). Huchia mi tengteng khelhna neilou omlou ahihleh mi tengteng a kipan kihepkhiak diing ahi diam? Ahihkeileh khelhna neilou pen in hiai bawldikthoh a thununna sepsuah diing a diam?
I kithuahpih louh diingte ahihkeileh i kihep khiaksan diingte pen mi tengteng chilou in i Lai Siangthou in hiai bang in honna hilh hi.
(i) Unau min paw ngal a hihkhial teitei mite (1 Korinte 5:11).
(ii) Sawltakpite sinsakna zuilou mite (2 Thessalonikate 3:6, 14).
(iii) Sawltakpite sinsakna kalh a kikhenna bawl mite (Romtew 16:17; Tita 3).
(iv) Khris Thuhilhna thu sinsaklou a vialvak mite (2 Johan . 9,10).
(v) Theizenpi a hihkhial teitei unaute (Hebrute 10:26-29).
4) Bawldikthoh a Thununna Bangchi Sepsuah Diing.
(How to Carry Out Corrective Discipline).
Khris’ sinsakna ahihkeileh Sawltakpite’ sinsakna kalh a kikhenna leh pukna siam mite a hong om chiang in tuabang mite tuh tunding thak utna lungsim toh pilvang tak kawm a, a khelhna uh kichiantak a theisak a, kisik dia thuhilhna neih poimoh hi, “Unaute aw, mi takhial bangpeuh a hihlai phawk in na om leh nou khamite aw, khemna ka tuak sam kha diing e chi a kiveng hoih kawm in huchi bang mi tuh nunnemna lungsim toh dingsak thak nawn un”. (Galatiate 6:1)
“Ginna tuam nei mi zaw khatvei, nihvei hilh nung in deih ke’n. Huchibang mi tuh a lampial in a gilou ahi chih na thei uh. Amah mah siamlouh kitangsak a hi ngal a” (Tita 3:10,11).
Unau takhialte pen tungding nawn dia thuhilhna khatvei nihvei neih diing a thupiak a omte pen Preacher-te kia hiam ahihkeileh saptuam makaite kia hilou in, michihte’ mohpuakna ahihdan theihtel kisam hi. A khelhna uh pompih zawng a, a lungsim uh khauhsak thei dia va pawlbawl maimah diing hilou in “khemna ka tuak sam kha diing” chi a kiveng gige kawm a, a khelhna uh theihsiam sak pen i mohpuakna ahi. Tunding sawm a panlakna ngeingaihlou mite pen bangmah lohlou a koihdap mai dia sinsak i hikei uh.
“Mikhialte tuh mi tengteng ma ah taihilh un, midangte’n leng a lau theihna diing un” (1 Timothy 5:20); “Huaiziak in natak in taihilh in ginna a adik theihna diing un” (Tita 1:13).
Kisuanglah kawmpi a, a guk-a-gal a taihilh diing hilou in, a kisik nuamlou unau pen saptuam tengteng mai ah natak a taihilh dia thupiak ihi uhi. Amah kibawlhoihna diing leh midangte’n leng huchibang khelhna hih pen lauthawnhuai ahihdan a theih diing uh Pasian’ deihdan ahi. Khatvei nihvei hilh nung a kisik utlou a lampial teitei unaute tung a saptuam nasep diing hichibang in i muthei hi:
(i) Kithuahpihlouh Diing:
“Huan, kuapeuh in hiai ka laikhak ua ka thu uh a zuihkei leh huai mi tuh nakithuahpih hetlouhna diing un chiamteh un, a zum theihna diing in” (2 Thessalonikate 3:14).
(ii) Delhkhiak Diing:
“…Nou, sung lam a mite hilou hia na ngaihtuah diing uh? Pawlam a mite bel Pasian in ngaihtuah zel hilou hia? Huai migiloupa tuh na lak ua kipan delhkhia un”. (1 Korinthte 5:12-13)
(iii) Kihep khiaksan Diing:
“Huan unaute aw, thuhilhna thu, noumau hilhlouh lam a kikhenna leh pukna siamte apan kiveng diing leh kihep khiaksan diing in k’on ngen hi” (Romete 16:17)
(iv) Amau toh Tankhawm Bangmah Neihlouh Diing:
“Huaiziak in amau toh bangmah tankhawm/kikoppih neikei un” (Ephesate 5:7).
Hiai nasep diing kigente pen saptuam in hangsan tak a, a langtang a, a sepsuah ngeingei diing ahi. Kuamah khentuamna omlou a, kisuanglah kawmpi a nasep hilou a Pasian’ saptuam humbit a a om theihna diing a khauhtak a sepsuah ngeingei diing tuh saptuam’ mohpuakna ahi.
5) Kithuahpihlouhna Puan a Om Mi’ Tung a Mi Malmalte’ Mohpuaknate (Responsibilities of Individual Members Towards Disfellowshipped Brethren):
Hiai bawldikthoh a thununna, ahihkeileh kithuahpihlouhna, pen saptuamte’ kikhop khawmna – huai bel biakkhawmna innsung kia a zat diing ahikei a, mun tengteng a khristian michih in i sepsuah diing ua thupiak ahi. Huchibang a kithuahpihlouhna puankhum a om mite tung a I sep diingte Lai Siangthou in hichibang in a hon hilh hi.
(i) Nekkhawmpihlouh diing & kithuahpihlouh diing.
“Tun bel kuapeuh Unau min paw ngal in kingaihhatmi hiam, mi huaiham hiam, milim bemi hiam, hanhatmi hiam, zukham hatmi hiam, lepgu mi hiam, hileh kithuahpihlou diing in na kiang uah ka gelh ahi. Mi huchibang kiang ah nek leng nelou diingin” (1 Korinte 5:11 cf; 2 Thessalonikate 3:14).
(ii) Zintunlouh diing leh Kampha a leng khaklouh diing.
“Kuapeuh huai thuhilhna thu hon pawlou a na kiang ua a hong pai leh na inn uah tungsakkei unla, paukam hoih in leng khakei un. Paukam hoih a khami tuh a thilhihkhelh ah a pang sam ngal hi” (2 Johan 10,11).
Hilhthoh a thununna ngeingaihlou mi’ tung a Lai Siangthou’ khauhna i zat theihleh a khelhna apan hong kisik nawn theihna diing in kalbi poimohlua ahi. Kithuahpihlouhna puan ahih nung a, a khialkha unau pen itlua dan a kineih a, va angvan a, va pawlbawlna pen itna dik hilou in “meidil a sawlluttu diing itna lepchiah” ahizaw hi. Huaiziak in Unaute itna taktak i neih leh kithuahpihlouhna puankhum a om mite’ tung a i mohpuakna mimal chiat in koimun peuh a i sepsuah ngeingei uh kuul hi. A angvan mipa pen in a khelhna a tan neihkhawmpih ahi a, amah leng kaihpuk in a om ngeingei diing hi.
6) Kithuahpihlouhna Puankhum a Om Unau Hong Kisik
Nawnta Leh (If a Disfellowshipped Brother Repent):
Saptuam Thununna in a tuppipen bel unaute lampi dik a paisak gigena ahi. Lampi dik a kipan ana pialkhe khate kisik nawn sak diing a panlakna leng ahi. Huaiziak in kithuahpihlouhna puankhum a om unau a hong kisik nawn zenzen leh thu kipahhuai petmah ahi a, kipaktak a pomkik nawn dia thuhilh in i om uhi.
1 Korinth bung 5 na a a pa ji kitenpihpa, delhkhiak a om pen, a hong kisik nawn ziak in Paul in amah’ tungtang thu ah saptuamte hichibang in thu ana pia hi:
“Huchi in na ngaidam un na khamuan zawta diing uh. Huchilou in zaw bang chichi hiam in mi huchibang a lungkham luatna in a valh zou kha diing. Huchi ahihziak in amah lam a na itna uh hihkip diing in ka hon ngen ahi” (2 Korinthte 2:7-8).
Luke 15:11-14 kikal ah leng Tapa taimang hong kisik nawn pen a pa’n kipahpih a a pomkik nawnna thu i mu hi. Simon mitkhialdawi tawipa leng a hong kisik kiknawn tak in Peter leh John te’n amah a di’n a thumsak uhi (Nasepte 8:22,25). Thukhun Lui hun in Aaron leh Myriamte a thumanlouh nate uh ziak a phak natna a gawt a om a tuamkoih himahle uh a hong kisik tak un hihdam in a om nawn uhi (Nambars 12). Huaiziak in a kisik unau tuh kipaktak a pomkik nawn diing ahi.
THUKHITNA
Unaute, Pasian in it mahmah a, A Tapa Jesu Khris sisan a a leisa a saptuam ah hon behlap nung in huai saptuam’ sianthouna kembit diing in a hon deih hi. Huaiziak in saptuam sung a kithununna tuh i kepbit gige a, Toupa’n hiai thununna toh kisai a thu a hon piak bang a i zuih gige a poimoh hi.
“Thutak theihna kim i tan nung a thil i hihkhelh teitei ngal in zaw, khelhnate a dia kithoihna a omtak hetlouh ziak in, vaihawmna lauhuai mulkim huaitak bang hiam leh doumite kangmang diing thangpaihna mei maban a nei in i om zawta diing hi. Mosi daan thu khawksalou mi tuh theihpihmi nih hiam – thum hiam theihpihna ah lainatna omlou in a si zel uhi. Pasian’ Tapa sikden a, thukhun sisan, amah hihsiangthoutu pen thil namai a bawl a, hehpihna’ kha hihvuimi tuh huai mi sang a bang chi phet a gawtna thupizaw ahia thuak tak a na seh uh. Phulakna himhim keimah lak diing ahi, Keimah in ka thuk diing chih leh Toupa’n a mite a vaihawmsak diing chinawnpa lah i thei ngal ua. Pasian hing’ khut a puk tuh thil mulkimhuaitak ahi” (Hebrute 10:26-31).
*****